Smutna książka

„To, co widzisz, to pisz, a tego, czego nie widzisz – pisać nie należy”. Sofja Stanisławowna Pilawska nieprzypadkowo wybrała te słowa z „Romanów teatralnych” Michaiła Bułhakowa jako epigraf do swojej „Smutnej książki”. Dlaczego smutnej? Ponieważ inna być nie mogła: Pilawska... urodziła się w 1911 roku i dożyła 2000 roku. W jej losie zmieścił się cały straszny XX wiek, który jej nie oszczędzał, bił na oślep: areszt ojca w 1937 roku, wojna, utrata bliskich. Ale w tej kobiecie było tyle godności, szlachetności, tyle mądrości i wytrwałości, że nie udało się jej złamać wilkowi-epoce. Pilawska naprawdę pisała tylko o tym, co widziała. A widziała wiele i wielu. Jelena Siergiejewna Bułhakowa, Olga Leonardowna Knipper-Czechowa, Iwan Michajłowicz Moskwin i wiele innych pojawią się przed wami jako żywi ludzie. Pilawska opowie, jak Iwan Moskwin uratował trupę teatru, która znalazła się w Mińsku tuż przed okupacją, jak mchatowcy wydobyli z wagonu z więźniami represjonowanego Nikołaja Erdmana, jak na prośbę Knipper-Czechowej prała śmiertelną koszulę Antona Pawłowicza, jak po aresztowaniu jej ojca Stani sławski nie pozwolił jej na zwolnienie z teatru, w którym służyła do końca życia, grając wiele ról. To książka smutna, ale nie beznadziejna. Ponieważ jest o ludziach, którzy mieli twórczość, a więc wiedzieli, po co żyją.